Çocuğa tuvalet eğitimini vermenin doğru zamanını belirlemek için öncelikle çocuğun gelişimine ve yaşına bakmak gerekir. Çocuğun kas ve hareket sistemlerinin gelişmeye başladığı ve bazı işlerini yapmaya başladığında tuvalet eğitimi vermeye başlayabiliriz. Bu genellikle çocuğun 24 ila 36 aylık olduğu zaman aralığıdır. Ancak her çocuk özeldir ve gelişimi de farklıdır. Dolayısıyla bu aylardan öncede verilmeye başlanabilir, sonra da verilmeye başlanabilir. Burada önemli olan husus çocuğun tuvalet eğitimi almaya hazır olmasıdır. Çocukla beraber anne ya da tuvalet eğitimini kim verecekse o kişinin de hazır ve istekli olması gerekmektedir.
Çocuğun tuvalet eğitimi almaya hazır olduğunun birkaç tane önemli göstergesi vardır.
- Çocuk gün içerisinde birkaç saat kuru kalabiliyorsa,
- Bazı küçük işleri kendisi yapabiliyorsa (elbiselerini giyip çıkarma çabası varsa, iç çamaşırını indirip kaldırabiliyorsa, yürüyebiliyorsa, konuşup derdini anlatabiliyorsa vb),
- Çocuk tuvalete gitmek istiyor ve tuvalete ilgi gösteriyorsa,
artık tuvalet eğitimi vermeye başlayabiliriz.
Annenin ya da tuvalet eğitimini verecek olan kişinin istekli ve hazır olduğunun göstergeleri ise;
- Özellikle ilk defa anne olan birisi çocuğunun fiziksel ve psikolojik gelişimini takip etmesi,
- Tuvalet eğitimi verme ile ilgili araştırmalar yapıyor olması,
- Bu eğitimin bir süreç olduğunu, sevgi, bilgi, emek ve sabır gerektirdiğini bilmesi,
- Her çocuğun ve gelişiminin özel olduğunu bilmesi, tuvalet eğitiminin yaşı ve süresinin çocuğa göre değişkenlik gösterebileceğinin farkında olması,
- Diğer çocuklar ile kıyaslama yapmaması gerektiğini bilmesi,
- Eylemleri ve söylemleri ile öğretici olduğunun farkında olması.
Tuvalet eğitimini veren kişinin istekli ve hazır olduğunu gösteren bazı parametrelerdir.
Çocuğa tuvalet eğitimi vermeye başladığımız mevsimin yaz ya da kış olmasının bir önemi yoktur. Bu eğitim sırasında ilk ve en önemli yapmamız gereken şey çocuğun bezini çıkarmaktır. Bu eğitimi verdiğimiz sürece bir daha çocuğa bez kullanmamalıyız. Tuvalet eğitimi sırasında çocuğu bezlemek, eğitimi veren ve çocuk için kolaycılığa kaçmaktır. Dolayısıyla çocuğu bezleyerek tuvalet eğitimini vermeye çalışmak süreci ya çok geciktirecektir ya da engelleyecektir.
Çocuğa tuvalet eğitimi verilirken çiş ve kaka eğitimi birlikte verilmelidir. Ancak çocuk çişe daha sık çıkma ihtiyacı duyacağından tuvalet eğitimi ağırlıklı olarak çişle kazandırılabilir diyebiliriz.
Bu eğitimin kolay kazandırılabilmesinin bir başka etkeni de tuvalet konforudur. Mümkünse çocuk klozeti olmalı ya da yanlarında tutacak yeri olan adaptör takılmış çocuğun rahatlıkla oturabileceği bir klozet olmalıdır. Eğitim verdiğimiz klozet ya da tuvalet temiz, kuru ve sıcak olmalıdır.
Çocuğu alıştırmak için belli aralıklarla (2 saat aralıkla gibi) tuvalete götürmeliyiz. Ayrıca çocuğun yüz ifadesinden ve ayaklarını çelmelemesinden de çişinin geldiğini anlayıp hemen tuvalete götürmeliyiz. Çünkü çocuk çişini uzun süre tutamayabilir (ilk zamanlarda lazımlıkla da alıştırma çalışmaları yapabiliriz. Çocuk hangisini seviyorsa). Çocuğu hazırlayıp klozete oturttuğumuzda çişinin ya da kakasının olup olmadığını nazikçe bir kaç kez sormalıyız. Tuvalet eğitiminden soğutmamak için sıkıştırmadan, baskı yapmadan bu işi halletmeliyiz. Tuvalete, klozete dolayısı ile bu eğitime kolayca alışabilmesi için ortamı biraz cazip hale getirmek (ilgisini çeken bir şeyler sorulabilir, kapının arkasına ya da aynaya etiket yapıştırabiliriz, klozetin şamandırasına basmasına izin verebiliriz vb) işimizi kolaylaştıracaktır.
Çocuğun çişini tuvalete yapabilmesi çocuk ve eğitimi veren için bir başarı ya da başarısızlık değildir. Dolayısıyla yemek yemesi, uyuması gibi doğal sürecinde devam ettirilmelidir. Abartılarak gereğinden çok dillendirilmemeli, büyük hediyeler vaat edilmemeli ve verilmemelidir. Bunun yerine çişini ya da kakasını yaptığı ilk zamanlarda ‘’aferin bak yapabildin, başarabildin, şimdi daha rahatlamış olmalısın’’ gibi onu özendirici ve motive edici bir dil kullanarak bu davranışını pekiştirmeliyiz. Yakasına onunla beraber yaptığımız bir yıldızı takıp alkışlayarak aferin diyebiliriz. Tuvaletini haber verdiği her zaman için elbise dolabının bir yerine yıldız yapıştırabiliriz. Böylece tuvalete daha kolay alışmış olacaktır.
Kız çocuklarının anneyle, erkek çocuklarının babayla birlikte tuvalete gitmeleri rol model olma ve alışma açısından daha etkili olabilir. Tuvalette çocuğa ‘’oraya dokunma, buraya dokunma, onu yapma, bunu yapma’’ gibi kısıtlayıcı söylemlerde bulunmamalıyız. Ayrıca ‘’tuvalet pis, mikrop var, sana bulaşır, hasta olursun’’ gibi korkutucu ve ürkütücü söylemlerde bulunmamak gerekir.
Tuvalet eğitimi özel durumlar dışında en geç 5 yaşına kadar tamamlanmış olması gerekmektedir. Tuvalet eğitiminin tamamlanmış olması gereken ideal yaş ise 3 tür diyebiliriz. Çünkü bu yaştan sonra genellikle çocukların kreşe başlama yaşıdır. Çocuğun bezi ile kreşe gitmesi diğer akranlarının içerisinde bir eziklik hissi ve rahatsız edici bir durum oluşturabilir.
Gece verilen tuvalet eğitimi ile gündüz verilen tuvalet eğitimi arasında biraz farklılık vardır. Gündüz verilen tuvalet eğitiminde biraz mesafe kat edilince, gece tuvalet eğitimlerine başlayabiliriz. Bu yüzden sağlıklı bir durumda gece tuvalet eğitimleri 5 yaşa kadar sürebiliyor. Gece verilen tuvalet eğitimleri geç saatlerde olduğundan çocuğun tuvaletini kontrol etmesi ve eğitimi veren için biraz zordur. Dolayısıyla bu eğitime katkı sağlayacak birkaç önlem alınması faydalı olacaktır diyebiliriz. Gündüz tuvalet eğitiminde olduğu gibi gece verilen tuvalet eğitiminde de çocukta bez olmamalıdır. Çocuğu bezsiz yatırmalıyız. Bezin yerine onun ıslanmasını engellemek için yatağına alez serebiliriz. Akşamları belli bir saatten sonra sıvı alımını kontrol altına almalıyız. Belli bir süre aynı gündüz yaptığımız gibi gecede saatimizi 2 şer saat arayla kurarak kalkıp tuvalete götürmeliyiz.
Tuvalet eğitiminde ‘’temizlik’’ ve ‘’hijyen’’ eğitimin ayrılmaz bir parçasıdır. Dolayısıyla çocuğa ihtiyacını gördüğü organlarının temizliğini, tuvaletin temizliğini ve ellerinin temizliğini hijyen kurallarına uygun şekilde yaparak, yatırtarak tuvalet eğitiminin başından itibaren öğretmeye başlamalıyız.
Bu çalışmaları belli bir süre yaptıktan ve yaptırdıktan sonra göreceğiz ki bu durum çocuğun hoşuna gidecek ve tuvalet alışkanlığını kazanmış olacaktır.